Qenë tri çështje që i bënë idhujtarët të habiten aq shumë. Ato ishin: Teuhidi (besimi dhe adhurimi i një Zoti të Vetëm), Shpallja dhe Ringjallja pas vdekjes. Ato qenë themeli i konfliktit që ndodhi midis idhujtarëve dhe myslimanëve në punët e fesë. Ata diskutonin vazhdimisht për këto çështje dhe dialogonin rreth tyre.
Idhujtarët nuk kishin ndonjë arsye që ta kundërshtonin Ringjalljen pas vdekjes, por e quanin atë të habitshme dhe larg mendjes. Prandaj thoshin: “A pasi të vdesim ne e të bëhemi pluhur e eshtra, do të ringjallemi!” (Neml: 16-17) Herë tjetër do të thoshin: “Ai kthim është larg (mendjes e mundësisë).” (Kaf: 3) Thoshin edhe: “A doni t’ju tregojmë një njeri që do t’ju paralajmërojë ju se si, pasi (të vdisni e) të jeni copëtuar plotësisht, ju do të krijoheni rishtaz? A po trillon gënjeshtra për Allahun, apo e ka kapur çmenduria?” (Saba: 7, 8) Kurse një poet i tyre ka thënë: “A do të vdesim, pastaj do të ringjallemi e pastaj do të tubohemi?! S’është gjë tjetër kjo veç gënjeshtër, o nëna Amrit.”
Për pyetjet e idhujtarëve Allahu i Madhëruar ka dhënë disa lloj përgjigjesh:
Idhujtarët shikojnë në këtë botë që mizori vdes pa e vuajtur dënimin e mizorisë që ka bërë. Shikojnë se ai, që i është bërë padrejtësia, vdes pa e marrë të drejtën e vet. Ai që bën mirë, vdes pa e marrë shpërblimin e mirësisë së vet. Keqbërësi vdes, pa u dënuar për veprën e keqe që ka bërë. Atëherë, po të mos ketë një Ditë pas vdekjes, kur njerëzit të ringjallen e prej keqbërësit të merret ajo që ka bërë padrejtësisht dhe t’i jepet atij që i është bërë padrejtësia, kur mirëbërësi të shpërblehet për veprën e mirë që ka bërë, kur keqbërësi e krimineli të ndëshkohen etj., atëherë të dyja palët do të ishin njëlloj dhe nuk do të kishte ndonjë dallim midis tyre; madje, mizori dhe keqbërësi do të ishin më të lumtur se viktima, se mirëbërësi e se i përkushtuari. Por diçka e tillë nuk është logjike dhe nuk është e drejtë. E, nuk mund të mendohet, që Allahu ta ndërtojë rregullsinë e krijimit mbi një padrejtësi dhe mbi një të keqe të tillë.
Allahu i Madhëruar ka thënë: “A t’i konsiderojmë kriminelët si myslimanët? Ç’është me ju, si gjykoni?!” (Kalem: 35, 36) Dhe: “A mos menduan ata, që bënë të këqija, se në jetën e tyre dhe në vdekjen e tyre do t’i bëjmë të barabartë me ata që besuan dhe bënë vepra të mira?! Sa i keq është ky gjykimi i tyre!” (Xhathia: 21) Ndërsa për Ringjalljen, që, sipas tyre është larg mendjes, Allahu i Madhëruar përgjigjet: “A është më i vështirë krijimi juaj apo ai i qiellit?” (Nazi’at: 27) Dhe: “A nuk e shohin ata se Allahu që krijoi qiejt e Tokën dhe nuk u lodh me krijimin e tyre, ka fuqi t’i ringjallë të vdekurit? Po, Ai është i Plotfuqishëm për gjithçka.” (Ahkaf: 33)
Dhe: “Dhe ju, sigurisht e njihni formën e parë të krijimit. E përse nuk e çmoni?” Dhe: “Ashtu siç e kemi filluar krijimin (tuaj), e rikthejmë. Ky është detyrimi Ynë e Ne e bëjmë këtë.” (Enbija: 104) Allahu u ka rikujtuar idhujtarëve që kur bëhet një herë një gjë, është më e lehtë të ribëhet. Në suren “Rum” thuhet: “E ajo (përsëritja) është më e lehtë për Të.” (Rum: 27) Dhe: “A mos u lodhëm Ne me krijimin e parë? Jo, por ata janë në dyshim për një krijim të ri.” (Kaf: 15)
Ata kishin dyshime për Mesazhin që përcillte Muhamedi (alejhi selam), megjithëse e njihnin mirë çiltërinë, besnikërinë, sjelljen dhe devotshmërinë e Profetit (alejhi selam). Ata besonin se profetësia dhe Mesazhi i Zotit janë detyra shumë të mëdha për t’iu dhënë një njeriu. Kështu, sipas tyre, njeriu nuk mund të jetë i dërguar i Allahut sepse i dërguari nuk mund të jetë njeri.
Mirëpo, kur i Dërguari i Allahut (alejhi selam) njoftoi për profetësinë dhe Mesazhin dhe bëri thirrje që t’i besonin atij, idhujtarët u hutuan, u çuditën dhe thanë: “Ç’është me këtë të dërguar! Ai ha ushqim dhe ecën nëpër tregje.” (Furkan: 7) Allahu ka thënë: “Por, ata u çuditën që u erdhi paralajmëruesi (i Dërguari) nga mesi i tyre. Prandaj jobesimtarët thanë: “Vërtet, kjo është një gjë shumë e habitshme.” (Kaf: 2) Dhe: “Allahu nuk i shpalli gjë asnjë njeriu.” (En’am: 91)
Allahu i Madhëruar e ka bërë të kotë besimin e tyre. Për këtë Allahu thotë: “(Thuaj) kush e zbriti Librin, me të cilin erdhi Musai, që ishte dritë e udhërrefyes për njerëzit?” (En’am: 91) Allahu u ka treguar njerëzve ndodhitë e profetëve e të dërguarve dhe dialogjet që janë zhvilluar midis tyre dhe popujve të tyre. Popujt e tyre e mohuan profetësinë e të dërguarve: “Ju nuk jeni tjetër, vetëm se njerëz si ne…” (Jasin: 15) Dhe: “Të dërguarit e tyre thanë: “Vërtet, ne nuk jemi tjetër, veç njerëz, por Allahu ia dhuron (profetësinë) kujt të dojë nga robtë e Tij.” (Ibrahim: 10, 11)
Profetët dhe të dërguarit kanë qenë të gjithë njerëz. Po të ishte i Dërguari i Allahut melek, nuk do të përmbushej qëllimi i Mesazhit dhe e mira e tij, sepse njeriu nuk mund t’i ndjekë melekët e të bëhet si ata dhe çështja do të mbeste përsëri e dyshimtë. Për këtë Allahu ka thënë: “Edhe sikur Ne ta bënim atë (Muhamedin) melek, me siguri që do t’i jepnim atij pamje njeriu dhe, kështu, do të bënim që të ngatërroheshin në lidhje me mesazhin, për të cilin tashmë ata janë të ngatërruar.” (En’am: 9) Meqenëse idhujtarët e dinin se Ibrahimi, Ismaili dhe Musai (alejhimus selam) ishin njerëz dhë të Dërguar, nuk gjetën shteg që të vazhdonin të dyshonin kështu, por ata sajuan një dyshim tjetër.
Ata thanë: “A nuk gjeti Allahu ndonjë tjetër për t’ia ngarkuar Mesazhin e Vet, përveç këtij jetimi të varfër? Allahu nuk do t’i linte të mëdhenjtë e parisë së fisit Kurejsh e Thekif e të bënte profet këtë.” Pastaj thanë: “Përse të mos i zbriste ky Kur’an një njeriu të madh nga dy qytetet?” (domethënë është fjala për Mekken dhe Taifin). Allahu i Madhëruar iu përgjigj mëtimit (pretendimit) të tyre: “A janë ata (idhujtarët) që e ndajnë mëshirën e Zotit tënd?” (Zukhruf: 32) Shpallja, Kur’ani, profetësia dhe mesazhi profetik janë mëshirë nga Allahu dhe Allahu e di vetë se si e ndan mëshirën e Vet, kujt ia jep atë dhe kujt nuk ia jep atë. Për këtë Allahu ka thënë: “Allahu e di më së miri se ku e kujt t’ia japë Mesazhin e Tij…” (En’am: 124)
Me pas, idhujtarët kaluan në një dyshim tjetër. Ata thanë: “Kush bëhet i dërguar i ndonjë mbreti të kësaj bote, mbreti ia plotëson atij disa kushte të thjeshta, duke i dhënë pozitën, shërbyesit, çifligun, pasurinë, shoqëruesit, autoritetin etj. Kështu, ai ecën me shoqërues, dhe me njerëz me famë e të nderuar. Atëherë, si është puna e Muhamedit, që thotë se është i Dërguari i Allahut dhe s’pushon së shkuari nëpër tregje për të fituar kafshatën e gojës?! “Përse të mos i jetë zbritur një melek, që së bashku me të, të jetë paralajmërues?! Le t’i jepet atij ndonjë thesar ose le të ketë ndonjë kopsht, nga i cili të ushqehet.” Keqbërësit thanë edhe: “Ju vetëm se po ndiqni një njeri, që e ka zënë magjia!” (Furkan: 7, 8)
Dihet se Profeti (alejhi selam) është dërguar për të gjithë kategoritë e njerëzve: për të mëdhenj e për të vegjël, për të fuqishëm e për të pafuqishëm, për ata me pozitë dhe për ata pa pozitë, për skllevër dhe për të lirë. E, sikur t’i kishte të gjitha ato që u përmendën më lart – krenari, madhështi, varg shërbëtorësh, suitë e njerëz të mëdhenj – nuk do të përfitonin të pafuqishmit dhe të vegjëlit, kur këta janë shumica. Dhe kështu do të humbiste vlera e Mesazhit dhe nuk do të kishte më asnjë dobi. Për këtë iu dha përgjigjja kërkesës së idhujtarëve se Muhamedi (alejhi selam) është i Dërguar. Pra, mjaftonte për ta hedhur poshtë paqartësinë e tyre nëse Muhamedi ishte, vërtet i Dërguar. Ndërsa ajo që kërkuan idhujtarët që të ishte me pozitë të lartë, me suitë e me pasuri, binte në kundërshtim me pohimin se Shpallja ishte për të gjithë njerëzit, njëherësh, edhe për ta.
Pasi u hodhën poshtë edhe këto paqartësi të tyre, ata ndërmorën një hap tjetër gjithë inat, për të treguar “paaftësinë” e Profetit (alejhi selam). Ata filluan të kërkonin “shenja” të ndryshme. Kështu, midis tyre dhe Profetit (alejhi selam) u zhvilluan diskutime e polemika, për të cilat do të flasim më poshtë, në dashtë Allahu.
Çështja e teuhidit (e besimit në Një Zot dhe adhurimin e Tij Një të Vetëm), ishte kreu i çështjeve dhe themeli i kundërshtimeve të idhujtarëve. Idhujtarët pohonin se Allahu i Madhëruar ishte i Vetëm: i Vetëm në Qenien e Tij, i Vetëm në Cilësitë e Tij dhe i Vetëm në Veprat e Tij. Ata e njihnin Allahun si Krijuesin e qiejve, Tokës dhe ç’ka midis tyre. Ai është Krijuesi i gjithçkaje. Ai është Zotëruesi i gjithçkaje; në dorën e të Cilit janë pronat e qiejve, të Tokës dhe ç’ka midis tyre. Ai sundon gjithçka. Ai është që u jep riskun njerëzve dhe kafshëve. Ai i jep riskun çdo qenieje të gjallë. Ai është Rregulluesi i gjithçkaje nga qielli deri në Tokë. Ai rregullon punën e të voglit dhe punën e të madhit; Ai rregullon punën e milingonës dhe lëvizjen e atomit.
Ai është Zoti i qiejve, i Tokës dhe i gjithçkaje në mes tyre. Ai është Zoti i Arshit (Fronit) madhështor. Ai ka nënshtruar Diellin, Hënën, yjet, malet, pemët, kafshët, xhindët, njerëzit, melekët etj. Gjithkush dhe gjithçka i përulet Atij. Ai mbron e ndihmon cilin do, kurse Ai nuk ka nevojë për t’u mbrojtur. Ai i ngjall dhe Ai i vdes krijesat. Ai bën ç’të dojë dhe gjykon si të dëshirojë e askush nuk i kundërvihet gjykimit të Tij; askush nuk mund ta prapësojë vendimin e Tij. Pasi idhujtarët pohonin se Allahu i Madhëruar është Një, si në qenien e Tij, ashtu edhe në cilësitë dhe në veprat e Tij, idhujtarët thoshin: “Allahu i Madhëruar u ka dhënë disa robve të Vet të afruar – siç janë profetët e Allahut, të dërguarit e Allahut, të dashurit e Allahut dhe njerëzit e mirë – aftësi të jashtëzakonshme. Me këto aftësi, këta njerëz të afërm tek Allahu mund të ndikojnë mbi shumë çështje të Gjithësisë.”
Pra, ata besonin se këta vepronin me lejen e Allahut në punë, si lindja e fëmijëve, largimi i shqetësimeve, plotësimi i kërkesave, shërimi i të sëmurëve etj. Idhujtarët besonin se Allahu ua ka dhënë këtyre këto aftësi, sepse ata janë njerëz të Tij të afërt dhe sepse ata janë të rëndësishëm për Të. E, meqenëse Allahu ua paska dhënë atyre këto aftësi, ata ua plotësojnë kërkesat njerëzve në mënyrë të fshehtë. Ata ua largokan njerëzve shqetësimet, fatkeqësitë e sprovat dhe u bëkan ndërmjetës për të afruar tek Allahu atë me të cilin janë të kënaqur ata vetë. Idhujtarët, nisur nga ky pretendim i tyre, i konsideruan këta profetë, shenjtorë dhe njerëz të mirë si ndërmjetës mes tyre dhe Allahut. Ata sajuan vepra me të cilat do të afroheshin te këta njerëz, duke kërkuar me to arritjen e kënaqësisë së tyre. Idhujtarët i kryenin ato vepra dhe pastaj u luteshin atyre dhe u kërkonin t’u plotësoheshin kërkesat, u kërkonin ndihmë atyre për vështirësitë që kishin dhe u luteshin që t’i mbronin nga gjërat që kishin frikë.
Idhujtarët shpikën një varg veprash për t’u afruar te profetët dhe te njerëzit e mirë. Ata caktuan disa vende për ta dhe në këto vende ndërtuan tempuj. Vendosën në to shtatore profetësh a njerëzish të mirë, të gdhendura sipas pamjes së tyre të vërtetë ose të përfytyruar. Ndonjëherë gjenin varret e disa njerëzve që, sipas tyre, paskan qenë eulija (njerëz të mirë) dhe ndërtonin në këto varre tyrbe, por pa gdhendur e pa vendosur brenda tyrbeve shtatoret e tyre. Më pas, shkonin e i vizitonin ato. Idhujtarët i preknin me dorë shtatoret, duke kërkuar që ato t’i bekonin. Silleshin rrotull varreve e shtatoreve e qëndronin në këmbë përpara tyre në shenjë respekti dhe madhërimi.
