Dyshimet e thirrjes (dawetit) janë disa llojesh:
1– Dyshime që kanë të bëjnë me thirrësin siç është sharja e personit të tij, jetës dhe moralit, akuzat dhe goditjet me fjalë si: injoranca, humbja, çmenduria, apo shpifje të tilla të ngjashme të cilan kanë për qëllim: Largimin e njerëzve dhe mosbesimin e tyre tek ky thirrës.
2– Dyshime që kanë të bëjnë me tematikën e thirrjes siç është akuza se kjo thirrje është risi dhe largim nga gjendja normale e rrjedhës së atij populli, zakoneve, rendit dhe trashëgimisë. Me këtë synohet largimi i njerëzve nga thirrja për tek Allahu dhe pengimi i tyre nga kjo rrugë.
3– Dyshime që kanë të bëjnë me njerëzit që ftohen, duke treguar në pamje të jashtme preokupim për interesat e tyre, popullin dhe fenë e baballarëve si dhe ruajtjen e mirësive dhe jetesës së qetë, me anë të së cilës synohet që të nxisin ndjenjat e njerëzve kundër thirrësave për tek Allahu. (“Usul ed Daueh” fq 426,436.)
Shtrembërimi i të vërtetës nga mosbesimtarët.
Nëse mediton në fjalët e tyre, do të konstatosh vetëm shtrembërime, që tregojnë dështimin dhe kryeneçësinë e tyre ndaj të vërtetës. Ata thanë: “Ne shohim se ti je thjesht njeri si ne.” Nëse e vërteta vjen nëpërmjet një njeriu, a mund të konsiderohet ky fakt dhe argument se ajo nuk është e vërtetë?
Në thelb, fjalët e mësipërme nënkuptojnë se çdo fjalë që e thotë njeriu, pavarësisht burimit të saj, supozohet të jetë e kotë. Ky konstatim nuk qëndron, madje është akuzë e rëndë për të gjitha dijet dhe shkencat njerëzore të përfituara prej tyre. Realisht, ky perceptim i hedh poshtë të gjitha dijet dhe shkencat. A ekziston ndonjë dije, e që njerëzit të mos e kenë përfituar nga njëri-tjetri, edhe pse në shkallë të ndryshme?
Dijet dhe njohuritë më të mëdhaja, më të vërteta dhe më të dobishme janë ato të përcjella nga Profetët e të inspiruara nga shpallja e Allahut. Gjithashtu, ata i thanë: “Ne nuk shohim se ti ke diçka më të mirë se ne.” D.m.th, ne dhe ju jemi njerëz. Të gjithë pejgamberëve, kur i janë thënë këto fjalë, janë kundërpërgjigjur duke thënë: “Ne jemi vetëm njerëz si ju, por Allahu ia dhuron hirin e Tij kujt të dojë prej robërve të Vet.” (Ibrahim: 11)
Allahu u dha mirësi profetëve dhe i veçoi me shpallje dhe dërgesë të mesazheve të Tij, edhe pse populli i Nuhut e mohonte diçka të tillë, e kjo konsiderohet injorancë e madhe nga ana e tyre dhe përçmim i mirësive të Zotit. Allahu i Lartësuar më mëshirën dhe urtësinë e Tij, zgjodhi që pejgamberët të jenë nga mesi i njerëzve, me qëllim që njerëzit të kenë mundësi të përfitojnë prej tyre.
Përgënjeshtruesit nga populli i Nuhut mohuan vlerën e kësaj mirësie, si dhe rrugën e drejtë e të dobishme që u erdhi. Ata thanë: “Shohim, që ty të ndjekin vetëm më të pavlerët nga ne.” Tek njerëzit e mençur është shumë e qartë se, e vërteta njihet nga faktet që ajo mbart dhe jo prej pasuesve të saj. Ndërsa fjalët e tyre erdhën si rezultat i mendjemadhësisë dhe përhumbjes dhe siç dihet mendjemadhësia e pengon robin ta njohë të vërtetën e ta pasojë atë.
Ata gjithashtu thanë: “Të pavlerët nga ne.” Nëse patën për qëllim varfërinë, varfëria nuk është turp. Nëse patën për qëllim moralin (e atyre besimtarëve), kjo akuzë bie poshtë, pasi realisht, me moral të ulët ishin vetë ata që i thanë këto fjalë duke adresuar besimtarët. A mund të cilësohen të ulta besimi në Allah dhe pejgamberë?! Bindja ndaj Zotit dhe Profetit?!
Nënshtrimi ndaj të vërtetës dhe largimi nga çdo vepër e ulët?! Apo ndjekësit e këtyre vlerave, si të pavlerë? A nuk janë më meritorë për t’u konsideruar të tillë (të palverë) ata që lënë detyrën më madhore, njësimin e Allahut, falenderimin ndaj Tij dhe që ushqejnë zemrat e tyre me mendjemadhësi ndaj të vërtetës dhe ndaj njerëzve?
Betohem për Zotin se kjo është poshtërsia më e madhe, por ata ishin popull i humbur dhe akuzat e shpifjet e tyre ndaj njerëzve të zgjedhur (pejgamberëve), bëheshin vetëm e vetëm sepse ata (profetët) besonin Allahun, të Plotfuqishmin që meriton çdo lavd e falenderim. Pastaj i cilësuan besimtarët si njerëz të nxituar që marrin hapa “Pa menduar fare”. D.m.th pa u menduar ata nxituan për të besuar tek ti o Nuh, pa pyetur kënd dhe pa ia marr mendimin dikujt.
Nëse e pranojmë këtë si të vërtetë atëherë ky është argument që e pohon të vërtetën sepse: E vërteta përshfaq dritë, bukuri, hijëshi, vërtetësi dhe siguri, ç’ka të bën ta pasosh, pa i marr leje askujt. Rrahje mendimesh dhe konsultime kërkohet për gjërat e panjohura apo të dyshimta, që nuk u dihet vërtetësia apo dobia që mund të kenë ose jo.
Ndryshe ndodh me besimin që është më i qartë se rrezet e Diellit në shkëlqim dhe më i ëmbël se gjithçka tjetër. Ndaj këtij besimi nuk mund të zmbrapset veçse një mendjemadh, kryeneç si rasti i këtyre tiranëve djallëzorë. Pastaj thanë: “Ne nuk shohim se ti ke diçka më të mirë se ne.”
Sa të vërteta janë këto fjalë? Me atë që thonë, ata tregojnë veten e tyre dhe fjalët që nxjerrin, përshfaqin çfarë përmban zemra e tyre. Këta njerëz flasin atë që vetë nuk e besojnë. Sidoqoftë, e vertëta duhet pranuar pa marrë parasysh se kush e tha, një i mirë apo një i keq, pasi ajo qëndron më lart se çdo gjë tjetër.
Në fund thanë: “Madje ju quajmë gënjeshtarë” Dihet se hamendësimi është gënjeshtra më e madhe. Nëse do të thonin: Ne e dimë dhe jemi të bindur se ju jeni gënjeshtarë, duhet të kishin argumente për ta vërtetuar atë që thonin, pasi konstatime dhe akuza të pabaza mund të thonë të gjithë.
Por ata s’kishin gjë të vërtetë realisht, e prapë se prapë fjalët e tyre i morrën si fakte dhe argumente, edhe pse nuk qëndronin. Megjithatë, kjo nuk i pengoi profetët që të përballen me ta e t’u sjellin fakte dhe argumente që vërtetonin dhe që s’kishin fije dyshimi se ata (mohuesit) ishin në rrugë të gabuar.